Aannemers kunnen bij de aanvang van werken vrij beslissen op welke wijze ze hun prijs aan de opdrachtgever zullen overbrengen.[1] De keuze van prijsvorming zal veelal afhangen van het soort uit te voeren werk, het feit of de materialen al dan niet door de aannemer worden aangebracht enz. Elke wijze van prijshantering heeft pro’s en contra’s. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat de aannemer alle risico’s van de prijsschommelingen draagt, dan wel dat deze risico’s op de opdrachtgever rusten, dan wel dat een risico-evenwicht tussen beide partijen wordt bekomen.
- a. Aanneming in vrije rekening
Ook wel aanneming tegen onbepaalde prijs genoemd, impliceert een aannemingsovereenkomst waarbij op voorhand geen prijs met de aannemer werd afgesproken. De aannemer beslist dus zelf – te goeder trouw – over de prijs. Hierbij neemt hij hetgeen billijk en gebruikelijk is in acht.[2] Indien de kosten aldus te hoog zouden oplopen, is de aannemer gehouden om de opdrachtgever hiervan in kennis te stellen.
De definitieve prijs zal van verscheidene factoren afhangen, zoals de duur van het werk, omvang van het werk, schommelingen in de marktprijzen met betrekking tot de lonen, veranderingen in de prijs van materialen enz.
Aanneming in vrije rekening wordt vaak gebruikt bij kleine aannemingswerken. Bij bepaalde beroepen is het zelfs gebruikelijk dat de prijs niet vooraf wordt bepaald.
Deze vorm van prijsbepaling is voor de aannemer zeer voordelig, maar houdt ook een aantal belangrijke verplichtingen in. Zo moet de opdrachtgever bv. over een controlemogelijkheid beschikken.
Indien de opdrachtgever het niet eens is met de achteraf opgelegde prijs en zich tot de rechter wendt, zal enkel in geval van een kennelijk overdreven rekening worden besloten dat de aannemer te kwader trouw heeft gehandeld. Dit houdt in dat de rechter slecht een marginale controle kan uitoefenen en eventueel een deskundige zal aanstellen.
Conclusie: Geen vooraf bepaalde prijs, geen risico’s voor de aannemer en enkele belangrijke verplichtingen.
- b. Aanneming in regie
In de praktijk worden de begrippen aanneming in vrije rekening en aanneming in regie vaak door elkaar gebruikt.
Juridisch dekken zij echter een andere lading: met aanneming in regie wordt bedoeld dat de opdrachtgever de aannemer een prijs zal betalen die wordt bepaald o.g.v. de werkelijke uitgaven van de aannemer (d.i. in de regel de kostprijs van de materialen en de arbeidsuren) en die vervolgens wordt vermeerderd met een percentage dat de algemene kosten en de winst van de aannemer dekt.
Ook hierbij is het gebruikelijk dat de aannemer controlemogelijkheden aan de opdrachtgever aanbiedt.
Net zoals bij de aanneming in vrije rekening ligt ook hier het risico op (o.a.) prijsschommelingen voornamelijk bij de opdrachtgever. Niets staat de opdrachtgever echter in de weg om een richtprijs of zelfs een maximumprijs te bedingen.
Conclusie: geen vooraf bepaalde prijs, wel een vooraf overeengekomen percentage voor de algemene kosten en winst van de aannemer, risico’s voornamelijk bij de opdrachtgever.
- c. Aanneming tegen eenheidsprijzen (aanneming op bestek)
Ook wel aanneming volgens prijslijst genoemd, impliceert dat op voorhand een bestek of borderel wordt opgesteld dat de artikelen bevat die nodig zijn voor het uit te voeren werk. De eenheidsprijzen van de artikelen, lonen en dergelijke meer liggen hierbij onveranderlijk vast, maar de hoeveelheden niet. Worden er hoeveelheden vermeld, dan is dit meestal slechts een indicatie. Een vergissing in hoeveelheden heeft dus niet noodzakelijk gevolgen voor de aannemer, maar hij is wel gebonden door de aangegeven prijzen.
Dit betekent dat bij deze wijze van prijsvorming een evenwicht tussen de risico’s wordt bereikt. De aannemer draagt het risico van de prijsschommelingen, maar niet van eventuele veranderingen of moeilijkheden in de uitvoering van de werken.
Deze vorm van aanneming wordt als regel vooropgesteld.
Conclusie: eenheidsprijs voor de materialen, lonen enz., hoeveelheden/werkelijke omvang werk niet bepaald, risico-evenwicht.
- d. Aanneming tegen een vaste prijs per stuk of per eenheid van maat
In geval van aanneming van arbeid zal deze prijsbepaling veelal de regel zijn. Het uurloon wordt hierbij niet op voorhand vastgelegd, maar het gehele werk zal tegen een vaste prijs per stuk of per eenheid van maat worden verrekend.
Conclusie: enkel vaste prijs per stuk of per eenheid van maat, risico-evenwicht.
- e. Aanneming op borderel van lonen en van de materiaalprijzen
Voorafgaand aan de aanvang van de werken wordt in een bestek of borderel de prijs van de lonen en de materialen vastgelegd.
De aannemer zal bijgevolg de risico’s dragen van de prijsschommelingen wat de lonen en de materialen betreft. Risico’s met betrekking tot de omvang van het werk en eventuele uitvoeringsmoeilijkheden zijn dan weer niet voor diens rekening.
Conclusie: enkel vaste prijs lonen en materialen, risico-evenwicht.
- f. Aanneming tegen vaste prijs
Edith VANDEVOORDE
